Het komt wel goed

'Het komt wel goed' is een gedachte die je in als Nederlands coassistent in het ziekenhuis hebt. Er lopen allemaal wonderdokters en superverpleegkundige rond dus die super bleke, klamme, benauwde baby, die redt het wel. In Malawi is dat heel anders, dat werd op mijn eerste dag al wel duidelijk. De pasgeborene heeft het niet overleefd en zonder diagnose is het kleine lichaampje in een doekje gewikkeld. Wonderdokters heb je hier niet (genoeg). Naast de twee Nederlandse tropenartsen zijn wij, de coassistenten degene met de meeste kennis. De Malawische staf doen echt wel hun best hoor, maar met onvoldoende kennis komen ze niet verder dan antibiotica geven, anti-malaria medicatie, glucose of zoutinfuus geven en als het écht slecht gaat wat zuurstof geven. Bij het nabespreken van deze casus blijft een diagnose dan ook uit. Goed lichamelijk onderzoek is niet echt gedaan dus of het kindje nou gezond geboren was is sowieso een raadsel. Kon hij wel slikken, had hij gepoept, waren het echt stuipen, was hij nekstijf? Waar kwam de koorts vandaan ondanks twee soorten antibiotica vanaf de geboorte? Het staat niet gerapporteerd, misschien wel gedaan maar niet gerapporteerd. Bij dit kindje kwam het niet goed...

Ik word met m'n neus op de feiten gedrukt. Goed lichamelijk onderzoek en kennis is hier van levensbelang want hier zijn echt levens te redden. In het documentatieboek is de kolom 'moeder in leven' geen onnodige kolom, zwangerschap is hier misschien wel een van de gevaarlijkste aandoeningen. Ik zie in een week alles waar ze in Nederland voor waarschuwen maar dat je nooit zal zien; gescheurde baarmoeders, uitgezakte navelstrengen, baarmoedersontstekingen, zwangerschapsvergiftiging, malaria-stuipen, doodgeborenen, (incomplete) miskramen en allemaal op het randje van de dood... Ons taak is om ze van dat randje vandaan te trekken en ik moet eerlijk zeggen; dat kunnen ze hier wel. Voor een doodbloedende zwangere wordt er gerend voor zakjes bloed en infuusnaalden, voor de gescheurde baarmoeder wordt er gerend naar de operatiekamer en bij de zwangerschapsvergiftiging wordt er direct door de verpleegkundige anti-stuipmedicatie gegeven. Is de acute fase voorbij, dan kunnen we weer even rustig zitten, lunchen, praten, slapen of als het dan toch echt moet dan visite lopen. Samen met Binali, een net begonnen hbo-arts in opleiding, doe ik de visite en met mijn kennis en zijn Chichewa (taal van Malawi) zien we zieke zwangere, moeders en baby's na keizersnede, zieke baby's en zieke moeders. De eerste dag komen we geïnfecteerde wonden tegen, uitgedroogde patiënten, een baby met gesloten schedelnaden (waardoor het hoofd niet zal kunnen groeien; probleem voor later, nu niets aan te doen) en patiënten die hun antibiotica niet hebben gekregen. Tientallen boeken en verhalen heb ik van tropenartsen gelezen en het blijkt allemaal waar; temperatuur niet gemeten, katheters niet verwijderd, antibiotica niet gegeven, wonden niet gecontroleerd. Ik verbaas me er niet eens over en dat verbaast me dan weer wél. Maar op dag 2 heb ik besloten niet nogmaals toe te kijken hoe een patiënt sterft en niet genoegen te nemen met het antwoord: 'deze patiënt is heel, heel erg ziek' op de vraag wat er met de patiënt is. Dus als ik een pussende wond zie dring ik erop aan verder te kijken. We maken de buik open en de pus komt van diep van binnen. De vrouw ligt te vergaan van de pijn met enkel een lokale verdoving en als de pus ook nog eens uit haar vagina blijkt te komen beginnen bij mij de alarmbellen te rinkelen. Een beetje extra aandacht krijgt deze vrouw van mij, ik spit haar status door en kom erachter dat de antibiotica gister en vandaag niet gegeven is. Het antwoord van de verpleegkundige is weinig verrassend; 'vergeten'. Ik opper voorzichtig dat de buik helemaal open moet, op OK, hier is het niet steriel genoeg. Er wordt wat gemompeld in Chichewa. Dat kan nu even niet, er is geen stroom en de diesel voor de generator is bijna op, alleen te gebruiken voor spoedgevallen. De volgende dag is er gelukkig in de middag weer diesel gevonden. Als de vrouw half gesedeerd op tafel ligt gaat de buik open en blijkt alle pus weg te zijn, maar op de plek waar duidelijk de randen van de pusholte zitten blijkt een gapend gat in haar baarmoeder te zitten. Hoe kon deze patiënt zo weinig pijn hebben en geen koorts vraag ik me af?! We staan 3 uur op OK terwijl af en toe het licht uitvalt. Toch hebben de hbo-arts en Malawische coassistent een baarmoeder en daarmee de leven van deze vrouw gered. Het komt wel goed.

Even wat minder de diepte in, want jullie zijn vast benieuwd hoe een globale dag eruit ziet: de overdracht begint om 7:45 waarna alle afdelingen vertellen hoeveel opnames, ontslagen, doden en ingrepen er zijn geweest. Er wordt wat in onverstaanbaar Malawisch-Engels verteld over de patiënten en een half uurtje later loop ik naar de verloskamer. Daar liggen de 6 bedden altijd vol; of met bevallende vrouwen óf met slapende verloskundige. Wanneer dat eerste het geval is dan zorg ik dat ik weet wie er ligt, is het laatste het geval dan ga ik op een stoel liggen en krijg ik Chichewa les van de verloskundige of verveel ik me dood. Het is dan wachten tot er een vrouw binnenkomt die haar vuilniszak op het bed neerlegt en daaroverheen hun omslagdoek draperen om vervolgens volledig naakt de gaan liggen wachten op het onderzoek. Intussen trek ik twee paar handschoenen over elkaar heen aan en verdwijnen mij twee vingers is de vagina. Aan voorstellen doen we hier niet, ik lach wel vriendelijk maar er wordt niet op gereageerd, het is productie draaien. Onder de vier centimeter ontsluiting wordt de vrouw naar de wachtkamer gestuurd (lees: onder de boom voor de moeder-kindkliniek), daarboven mag ze blijven liggen. Met een ouderwetse toeter wordt er naar de baby's hartslag geluisterd, het moderne dopplerapparaat is nog iets te nieuw on onbekend, en met de hand wordt gevoeld of de weeën krachtig zijn. En dan is het weer wachten... Er wordt fanatiek schoongemaakt en de resten kaarsvet voor de donkere nacht worden weggekrapt. Ondertussen komen de Malawische artsen aankakken en gaan we nog even verder met chillen. Ik heb genoeg tijd ze te leren kennen en inmiddels heb ik door dat je 'mbo', 'hbo' en 'wo' artsen hebt. Allemaal mogen ze medicatie voorschrijven maar de een weet gewoon wat mee dan de ander. Binali is een hbo-arts in opleiding en weet vrij weinig en heeft duidelijk de protocollen nog niet bestudeerd. Timoty is een wo-arts in opleiding en zal als hij klaar is een gynaecoloog zijn. Zij slaan dus eigenlijk de hele geneeskunde studie over en beginnen gelijk met specialisatie, dus hoewel hij even lang studeert als ik weet hij 100x meer van de gynaecologie en kan hij zelf opereren en keizersneden doen. Met z'n drieën vormen wij het 'artsen'team van de moeder-kindkliniek en doen we de eerste dag samen de visite. Daarna is het aan Binali en mij. Om 12 uur is dat meestal wel klaar en ga ik lunchen, dan staat er heerlijk eten klaar gemaakt door ons schoonmaakster en kunnen we genieten van een twee uur durende lunchpauze. Om 14:00 loop ik weer rustig naar het ziekenhuis om nog twee uurtjes te werken. Om 16:00 kom ik doodop van alle indrukken thuis. Ik bespreek mijn indrukken met Elise en Frits, we genieten van de laatste twee uurtjes zonlicht in ons heerlijke tuin en steken om 18:30 bij gebrek aan stroom de kaarsen aan. We kletsen wat, spelen met de poesjes of doen een spelletje en stappen om 22:00 ons bedje in. Op naar de volgende dag!

Vrijdag is het weekend. Het begon goed;  de cola-vrachtwagen komt langs en we kopen een krat cola en bier. Er is zelfs stroom dus als we klaar zijn genieten we van een semi-koud biertje. Zaterdag vertrekken we naar Zomba om daar boodschappen te doen. In Malosa is weinig te koop, op zich wel een grote markt maar iedereen verkoopt hetzelfde. Dus we proppen ons in een minibus en rijden richting Zomba. Het is een prachtige rit met zo veel leven langs de weg, we doen er 3x zo langs over dan de heenweg in het donker maar hoewel in opgepropt zit geniet ik intens. In Zomba is een grote markt en een heerlijk rustig hostel. We doen boodschappen, chillen in de tuin en gaan zondag op Zombaplateau lopen. Het uitzicht is mooi, maar ik geniet nog meer van de weg ophoog langs jochies die aardbeien, bramen, bananen, avocado, ananas, mango’s, appels en passievruchten verkopen. Het ziet er heerlijk uit en zondagmiddag vertrekken we met volle tassen terug naar Malosa waar de katjes direct op ons af komen rennen; home sweet home.

En nog een terugblik naar de townships van Kaapstad: http://www.artsinspe.nl/actueel/blogs/Blog-1/Blog-Nicole-Op-zwartjes-oefenen.htm