Honger

Het is rustig, heel rustig. Maandag begint met 6 kindjes, 1 ziek, de andere 5 stabiel en klaar om naar huis te gaan. 's Middags nemen we er nog een op en het totaal staat dus op 2 kinderen. Twee! Wáár zijn al die ernstig zieke, bijna dode kindjes van vorige week? Hebben de malariamuggen een weekje vrij genomen of zijn ze ook druk bezig met mais planten en het land bewerken? Genoeg tijd om te praten; ik word goede vriendjes met de patient-attendance; zij leren mij Chichewa, ik vertel hun over Nederland om ze een beetje uit de droom te helpen dat ons kikkerlandje zo geweldig is. Ik laat ze foto's zien van Kanaleneiland en ze geloven hun ogen niet dat mensen daar boven op elkaar wonen en nog 700€ per maand betalen ook! Maar toch, ze willen allemaal naar Nederland, ik krijg het niet uit hun hoofd gepraat... Wat had ik ook gedacht, 700€ is een dubbel jaarsalaris voor 75% van de Malawische bevolking. Kou, donker en regen? Het deert hun niks, hier wachten ze al weken op regen...

Het is volop regenseizoen, het zou met bakken uit de hemel moeten vallen maar in plaats van dat is het al 1,5 week kurkdroog, geen druppel. De maisplanten hangen er slap bij, de rode aarde vertoont scheuren en de zon brand op mijn bolletje. Zelfs ik begin me zorgen te maken. Ik hoor verhalen over de mislukte oogst van vorig jaar door aanhoudende droogte en daarna overstromingen waardoor hele oogsten weg spoelden... De mais is nu echt op, pakketten meel worden uitgedeeld in dorpen aan mensen die echt niks meer hebben; het zijn er zó veel. Samen met Elise heb ik een gesprek terwijl we naar de dikke buiken van de spelende kindjes kijken; hebben die nou echt allemaal zo'n hongerbuikje?! Ik kan het niet geloven maar het is echt zo; door weinig en eenzijdig eten zwelt hun buik op en worden hun armpjes mager, niks babyvet. De Kwacha (Malawische valuta) wordt met de dag minder waard, er valt nu eenmaal niks te exporteren en alles moet geïmporteerd worden. Voedsel met de dag duurder, je merkt het overal. Ons kokkin vraagt elke dag meer geld want de rijst is 20% duurder geworden, ons bewaker klaagt over de zakken maïsmeel die 50% duurder zijn geworden en daardoor zijn 9 kinderen niet meer kan voeden. We zwichten natuurlijk, gaan een zak meel kopen en laten hem met ons mee-eten. Maar we kunnen niet iedereen helpen...

Ondertussen op de afdeling wordt er een heel zwak jongetje binnengebracht. Half wakker is hij aan het vechten om wat lucht. De malaria sneltest is positief, dat verbaast me inmiddels helemaal niks. Maar iets aan dit kindje geeft me koude rillingen. Graatmager is hij niet maar als de tropenarts komt vertelt ze me dat dit een typisch ondervoed kindje is. Ze drukt op de voetjes en haar duim verdwijnt in het oedeem. Dit kindje is zwaar ondervoed en hierdoor gevuld met vocht. Zijn piemeltje is ook opgezwollen en vertoont pijnlijke zweren, net als zijn mond. Z'n ogen staan half open en een vlieg kruipt erin; hij heeft niet de kracht op het weg te slaan. Hij zit onder de wondjes en zijn haar is verkleurd. Allemaal tekenen van ernstige ondervoeding; zijn moeder vertelt dat ze gewoonweg niet genoeg geld hebben om eten te kopen en dat de laatste week hij voedsel weigerde... Er is werk voor de voedingszusters. Het lijkt zo makkelijk; ondervoeding? Eten erin! Helaas is het een heel wankel evenwicht tussen ondervoeden en overvoeden; eten moet gewogen worden, in klein porties om de drie uur, dag en nacht. Infuusvloeistof op de milliliter nauwkeurig druppel voor druppel laten inlopen, vitamine, ijzer en suiker heel voorzichtig opgebouwd. De tropenarts bereid me weer voor op een slechte afloop en terwijl ze dat zegt komt de HIV tester ons nog meer slecht nieuw brengen: moeder en kind zijn besmet...
Wonder boven wonder krabbelt dit guppy erboven op! Langzaam zien we hem in een week tijd rustiger gaan ademhalen en iets alerter worden. De malaria is verslagen maar er zullen nog vele gevechten volgen. Maar niet hier, hij is stabiel genoeg om vervoerd te worden en moeder kan de zorg in dit ziekenhuis niet meer betalen. Ze neemt hem mee naar een gratis regeringsziekenhuis waar ze gelukkig een redelijk goed ondervoedingsprogramma hebben. Het evenwicht is nog steeds wankel maar ik heb hoop dat hij het redt...

Ik krijg nog een status onder mijn ogen gedrukt. Meisje van 8 met malaria en overgeven; niks geks. Ik loop naar moeder toe en sla de doek weg om lichamelijk onderzoek te doen bij het meisje. Ik schrik me een ongeluk. Van buiten blijf ik kalm maar van binnen schreeuw ik het uit. Ik loop even terug naar de status om mijn gedachte op een rijtje te zetten, heel even diep ademen. Beelden van bevrijde mensen uit concentratiekampen flitsen voorbij, gemengd met de beelden van de ernstige hongersnood in de hoorn van Afrika in de jaren 90. Ik heb het allebei niet bewust meegemaakt maar dat soort beelden blijven gewoon op je netvlies gebrand staan, net als dit meisje. Wederom half bewusteloos, ogen diep in de oogkassen gezonken, jukbeenderen prominent, mond half open. Twaalf paar ribben van een kilometer afstand te tellen, ingevallen buik, heupen steken naar voren. Vier ledematen met niet meer dan botten en vel. Ze blijkt 12,4 kilo te zijn, iets mee dan de helft van wat ze zou moeten wegen. Ook haar behandelen we voor malaria en met het 3-uurlijk eetschema, zij knapt wonderbaarlijk goed op en kan na twee dagen poliklinisch verder behandeld worden.
Het jongetje van 8 dat 19,4 kilo weegt lijkt opeens heel dik, maar ook hij mist bijna 5 kilo. Hem sturen we naar huis met dieetadviezen; groente en fruit. Natuurlijk veel te duur... Van de jongen van 11 jaar geloof ik gewoon niet dat hij maar 20,5 kilo is; een simpel rekensommetje leeftijd x 2+8 vertelt me dat hij 30 kilo moet wegen. Hij krijgt antibiotica, berekent op 20 kilo, dat kán niet, hij moet meer krijgen! Ik blijf aandringen en als hij eenmaal op de weegschaal staat blijkt hij inderdaad geen 20,5 kilo te zijn, hij is slechts 19,4 kilo... Hij heeft een BMI van 8,6; nog een klant voor het ondervoedingsprogramma...

Op dinsdag begint het eindelijk te regenen, de dag was bloed en bloed heet, iedereen had het erover. 's Nachts lig ik in bed te baden in het zweet als het losbarst; de flitsen dringen door de gordijnen en m'n oogleden heen om me vervolgens volledig wakker te maken door oorverdovende gedonder. Het koelt heerlijk af, gaten vullen zich tot grote plassen, binnen no time zijn er alweer delen van Malawi overstroomt. In het ziekenhuis blijft het onverminderd rustig; mensen zijn massaal het land aan het bewerken. Er is geen tijd om dagen in het ziekenhuis te blijven, de hele week zijn er maximaal 5 kindjes op de afdeling die allemaal zo snel mogelijk weer naar huis willen...

Op de andere afdelingen is het wel iets drukker; ik zie wederom een oudere man strijdend om lucht, om nog geen uur later te vernemen dat hij overleden is. De familie had zuurstof geweigerd. In Malawi gaat het gerucht dat je dood gaat door extra zuurstof. Dat is eigenlijk niet eens zo dom opgemerkt; ze zien helaas niet het verband dat we pas zuurstof starten zodra de patiënt heel ziek is om zo daardoor hopelijk net de goede kant op te helpen... Met uitgebreide counseling lukt het meestal op de kinderafdeling deze patiëntjes wel aan het zuurstof te krijgen. Bij deze familie helaas niet... Verder zie ik nog een oude vrouw met een enorme puscollectie onder haat voet, ze zal meerder operaties nodig hebben om dit been hopelijk te redden. Daarna zien we nog een hele oude man die sinds enkele weken voedsel weigert. Er is antimalaria, antibiotica en een neusmaagsonde ingestopt, hij praat niet meer en kwijnt langzaam weg. Ongeveer 80 jaar oud, de precieze leeftijd is vrijwel altijd onbekend. Binali zou zeggen; “al 45 jaar in reservetijd”, de gemiddelde levensverwachting is 35 jaar vertelt hij. Zelf is hij 40 jaar en nog elke dag blij dat hij weer een extra dag krijgt om zijn kinderen te zien opgroeien… 80 jaar is dus een onvoorstelbare leeftijd hier, moeten we deze man niet gewoon dood laten gaan, is dat niet gewoon wat hij wilt? Gelukkig denken de artsen daar ook zo over en gaan ze het met de familie bespreken. Palliatieve zorg wordt opgestart.

Bij de morningreport van woensdag zit ik een beetje half op te letten tot ik hoor; 1 overleden op de kinderafdeling. Ik schrik op. Er liggen maar twee kindjes en ze waren aan het opknappen! Het blijkt te gaan om een jongen van 6 die ’s avonds gebracht werd en nog geen 4 uur later overleden is. De oorzaak is niet helemaal duidelijk; koorts, diarree, overgeven… Op de afdeling ligt zijn status met een groot rood kruis erdoorheen. Ik word niet veel wijzer; eigenlijk heel protocollair behandeld voor malaria, niks geks behalve de laatste zin; ‘death confirmed, very sorry’. Dan wordt zijn broer binnengebracht met dezelfde symptomen en mijn alarmbellen gaan rinkelen. Nog geen uur geleden hadden we het over de inmiddels bijna een week leegstaande cholera tent; een grote uitbraak lijkt te zijn afgewend. Aan een beetje braken en diarree ga je niet in 4 uur dood; aan braken en diarree bij cholera wel. Gelukkig was de clinical officer ook zo scherp om de patiënt direct naar de tent te sturen. Daar wordt hij goed in de gaten gehouden, bijgevuld en eigenlijk vrij snel teruggeplaatst naar de gewone afdeling. Dit is geen cholera, gelukkig. Ik zie je jongen ’s ochtends duidelijk opgeknapt maar met een dikke traan over zijn wang druipen. Het verliezen van een broertje is ook hier niet zo maar iets…

Niet willen eten, geen eten hebben, geen eten kunnen kopen en hongerbuikjes. Ondanks dat het een rustige week was heb ik weer veel over dit land geleerd deze week. Zelf proppen we ons elke dag vol met de heerlijkste gerechten van onze kokkin, eten we steak in het weekend en sluiten we het af met een verse vis van de barbecue. Maar niks gaat verloren, niks verdwijnt in de prullenbak. Zoals m’n moeder vroeger zei: ‘Bordje leeg eten, denk aan de arme kindjes in Afrika!’. Opeens sta ik er middenin…

Maar wat een prachtig stukje Afrika; Malawi en dit weekend heb ik weer mogen genieten; Frits en ik reisden af naar Liwonde National Park om daar warm onthaald te worden in een prachtige lodge van een verdwaalde Nederlander. We genieten van de zon, de regen, de bar, het eten, maar bovenal van het prachtige Malawi: zwaaiende kinderen in maisvelden, olifanten in het bos, kudu’s op de vlakte, impala’s ertussendoor, apen in de bomen en nijlpaarden in de rivier… Regen en zon wisselen elkaar inmiddels in hoog tempo af, als dat zo blijft gaat de oogst dit jaar slagen en dat gun ik de Malawianen heel erg…