Elite funerals

Op zondagavond sta ik op een afscheidsbraai van twee vrijwilligers als ik in gesprek raak met een nieuwe vrijwilliger; morgen zal ik haar rondleiden in het ziekenhuis en ik vertel vast hoe ze naar het ziekenhuis kan rijden: het is heel makkelijk, de gate uit en 2x links en dan rij je bij het bordje “Elite funerals” nog een keer links en daar is het ziekenhuis. Alsof het de normaalste zaak is dat het ziekenhuis geen bord heeft om aan te geven waar het is… Ik schrik er bijna zelf van hoe normaal ik het vind, alsof ik in Nederland zou zeggen ‘volg de bordjes mortuarium and dan vind je het ziekenhuis’… Niet goed, maar helaas wel de realiteit…

De volgende ochtend word ik wakker met een bericht dat er op Facebook een bericht is geplaatst over het ziekenhuis, de titel luidt; “the worsest hospital of South Africa”. De inwoners van deze provincie noemen het een ‘slag huis’ waar niemand levend uit terug komt, een ziekenhuis waar niks in geïnvesteerd of gerenoveerd wordt, waar personeel niet zorgt voor patiënten en de enige die hiervan profiteren de 20 mortuaria and 18 grafsteen handelaren in de regio zijn. “Booming business". Er staan foto’s bij van patiënten die op een houten bank slapen, toiletten die verstopt zijn en verpleegkundigen die op de telefoon zitten. Het bericht is 500 keer gedeeld en binnen no time staat de provinciale minister van gezondheidszorg op de stoep en worden we door de medisch directeur gevraagd om op tijd naar werk te komen om te laten zien dat het personeel echt wel functioneert… maar is dat wel zo?

Neem nou Bertha. Ik ontmoette haar een maand geleden toen we met alle disciplines in het ziekenhuis langs haar gingen om te praten over hoe we het best voor haar kunnen zorgen. Bertha is 52 jaar en ligt al 5 maanden in het ziekenhuis, op de interne geneeskunde, maar onder de zorg van de chirurgen. Ze kwam lopend het ziekenhuis binnen, met pijn in haar arm. De arts maakte een foto en zag dat het gebroken was, een gecompliceerde breuk dus werd ze opgenomen om beoordeeld te worden door de chirurg die 1x per week komt. Ze werd opgenomen op de interne afdeling omdat chirurgie vol lag. Tot zo ver niks mis met de zorg. Wanneer de chirurg vermoed hij een pathologische breuk, oftewel een breuk in het bot doordat dat iets groeit wat er niet hoort. Het vermoeden op een tumor was er toen al. Vele onderzoeken volgen, weken gaan voorbij en de breuk heelt niet. Wanneer ze zichzelf omdraait in bed breekt ze plots haar bovenbeen en vanaf dat moment gaat het bergafwaarts met haar. Ze ligt in bed, ontwikkeld infecties maar blijft vechten, net als haar familie. De zaalartsen hebben eindelijk de diagnose beenmergkanker gesteld en maken een afspraak voor haar in het academische ziekenhuis, over twee maanden kan ze er terecht. Tot die tijd kunnen we hier niks voor haar doen en dat wordt erg letterlijk genomen. Wanneer ze haar rug breekt valt haar lichaam voorover en dat is hoe ik haar ontmoet. Met haar hoofd op haar knieën, haar rechter been als een kikker onder haar lichaam gevouwen en een onbeweeglijke opgezwollen linker arm. In het weekend heeft ze het uitgeschreeuwd van de pijn maar hoe hard ze ook schreeuwde, geen verpleegkundige die kwam helpen en er werd geen arts gebeld. Nu ligt ze er in de war bij, wonden op haar billen van de maanden in bed in vieze lakens, moeilijk ademend en sterk vermagerd. Het is voor mij de eerste keer dat ik daadwerkelijk op deze afdeling ben en ik vind het verschrikkelijk om te zien. Op nog geen 50 centimeter naast haar ligt een jonge vrouw naar adem te happen en aanschouwt hoe er voor Bertha gezorgd is, ik zou doodsbang zijn. Met de fysiotherapeut en de diëtist bespreken we hoe we voor Bertha kunnen zorgen tot ze haar afspraak over 8 dagen in Johannesburg heeft. De behandelende artsen en verpleegkundigen zijn in geen velden of wegen te bekennen. Na een lange discussie komen we tot de conclusie dat het te laat zal zijn. Bertha zal met geen mogelijkheid herstellen van de misvormde rug door de breuken, de wonden en de kanker. De rit naar Johannesburg zal onmogelijk zijn door de pijn en ze is te erg ondervoed. We zijn te laat, de afspraak is te laat en het enige dat nog rest is Bertha comfortabel mogelijk maken en liefde geven. Bertha is het perfecte voorbeeld van wat de inwoners van deze provincie bedoelen en geen excuus kan daar tegenop. Ze overlijdt enkele dagen nadat ik haar ontmoette, in het bijzijn van haar familie die haar in ieder geval zonder pijn haar laatste adem ziet uitblazen. 

Op Facebook zijn er ruim 700 reacties en velen zijn verhalen zoals Bertha. Mensen vertellen over nare ervaringen in het ziekenhuis, medicatie die niet of verkeerd gegeven werd of over geliefden die niet de juiste zorg hebben gekregen. Maar er is ook een groot aantal reacties dat niet het personeel hier van beschuldigd, maar de regering. Er wordt genoemd dat de ANC (partij van Nelson Mandela, die sinds 1994 aan de macht is) ervoor wil zorgen dat alle overheidsziekenhuizen zo slecht zijn dat iedereen naar privé gaat; daar hebben hoge functionarissen aandelen in, dus daar verdienen zij aan. Dat het dak lekt en er geen medicijnen zijn is niet de schuld van het ziekenhuis maar van de regering. Iemand noemt zelfs dat de verpleegkundigen van de kinderafdeling heel goed werk doen. Ik vind het knap van mensen dat ze verder kijken dan hun neus lang is. Met Bertha in mijn achterhoofd ben ik momenteel iets pessimistischer over het ziekenhuis en de zorg maar ik besef me ook dat we werken in een gebroken systeem. Waar het budget 3000 euro per jaar is om een gebouw uit 1937 te onderhouden, waar medicatie vaak niet leverbaar is en de helft van het ziekenhuisbudget opgaat aan rechtszaken door nalatigheid en/ of doordat een het dossier verdwenen is. Personeel oogt gedemotiveerd, maar hebben ook dagelijks te maken met dood en verderf waar ze weinig aan kunnen doen, waar niemand hun roep om hulp hoort of beantwoordt. Probeer dan maar eens gemotiveerd te blijven. Maar respect en waardigheid is gratis en verdient iedereen, dus sorry Bertha en alle andere die niet de juiste zorg gekregen hebben, sorry Malela dat je alleen was toen je aan het bevallen was en sorry Siwela dat je Tintswalo geen ziekenhuis maar een mortuarium vindt… Het enige positieve hieruit; hebben we toch een bord die aangeeft waar Tintswalo is: “Elite funerals; serving the Acornhoek community”.