Een wankel systeem

Twee ogen kijken me aan. Glazige ogen en haar hoofdje valt achterover bij elke kuch die ze probeert te maken. Dit 8 maanden oude meisje weegt 4kg en ik ga niet eens proberen te omschrijven hoe ze eruit ziet. Geen foto zal de juiste lading geven aan hoe het is om zo’n uitgemergeld lijfje te zien, de ogen die je aanstaren. De smekende blik, het gevecht wat haar kleine leventje is. Geen plezier, geen vreugde, geen lachje, geen ontwikkeling. Alle energie die ze binnenkrijgt gaat naar overleven. Vanaf geboorte krijgt ze al niet genoeg voeding doordat moeder geen melkproductie heeft. Kunstvoeding is onbetaalbaar en nu de HIV alleen maar meer energie vraagt is het einde nabij en komt moeder vanuit Mozambique naar dit ziekenhuis. Het is te laat, ze sterft ondanks de zorg die wij haar gaven.

Het is niet de eerste keer dat ik ondervoede kinderen zie. Ik lees mijn blog met de titel ‘Honger’ van 5 jaar geleden terug en weet nog precies welke kinderen ik daar beschrijf, de blik in hun ogen. Hoe oneerlijk ik het toen al vond. Een probleem dat bij uitstek niet gezien zou mogen worden in het ziekenhuis. Waar je als arts helemaal niet voor opgeleid zou moeten worden omdat het bij uitstek een probleem is om te voorkómen. Genoeg eten erin en regelmatig controleren of de kinderen groeien volgens de groeicurve. Zo simpel is het. Toch?

Natuurlijk is het niet zo simpel. Drie keer een maaltijd op tafel zetten is niet vanzelfsprekend als je geen baan hebt, als je afhankelijk bent van je eigen oogst en dus van zon en regen. Zelfs in het relatief rijke dorp waar ik nu woon is het makkelijk vergeten hoe de meeste Malawianen leven. Eten is in dit dorp in overvloed en iedereen die hier woont heeft een baan dus genoeg geld om eten te kopen. Maar nog geen half uurtje rijden is de situatie anders. Voeding en dus groei is daar seizoensgebonden. Net na de regentijd is er voedsel in overvloed en is het tijd te groeien en je reserves weer op te bouwen voor het droge seizoen. We zitten nu aan het eind van het droge seizoen, hopelijk. De temperaturen zijn hoog en we wachten allemaal met smart op de regen. Komt die niet, dan zal de afdeling volstromen met ondervoede kinderen. Het is een wankel evenwicht.

Daarnaast is er nog iets anders dat dit jaar het evenwicht verstoord. Corona. Het heeft in Malawi slechts weinig directe doden veroorzaakt maar de kortdurende lockdown zorgde ervoor dat mensen, afhankelijk van dagloon, niet konden werken en dus geen eten konden kopen. Reserves zijn niet opgebouwd en door het stoppen van voedselprogramma’s is zelfs extra bijvoeding niet meer mogelijk te geven. UNICEF, Safe the Children, World Foodprogram; allemaal hebben ze hun voedselprogramma’s gestopt om geld vrij te maken voor Corona. De met vitamines verrijkte pindakaas wordt niet meer uitgedeeld, alleen aan de kinderen die bij ons op de afdeling komen vanwege de gratis levering van de naastgelegen pinda plantage. Hoe lang dat nog doorgaat is ook de vraag; de verrijkte pindakaas donaties zijn afhankelijk van toeristen, coassistenten en vrijwilligers en die zijn er al tijden niet. Het wankele systeem heeft een trap gekregen, ik hou m’n hart vast voor wat komen gaat...

Nou moet ik me wel beseffen dat dit het topje van de ijsberg is. Nkhoma hospital zorgt voor een half miljoen mensen, dus ongeveer 40.000 kinderen van onder de 5 jaar. Dus wanneer de zaal vol ligt dan lopen er nog 39.900 kinderen gezond en wel rond in alle dorpen rondom ons en dat is goed om te zien. Wanneer ik een keer mee ga op de wekelijkse outreach, rijden we eerst door afgelegen dorpjes en velden heen. We hobbelen over stoffige wegen in de ambulance volgeladen met vaccinaties, anticonceptie, medicatie, verpleegkundigen en maatschappelijk werkers en opeens bereiken we in de middle of nowhere een school waar kinderen spelen en moeders met hun kinderen op hun rug gebonden wachten. Alle kinderen zijn al gewogen aan de weegschaal aan de boom om de ondervoede kinderen eruit te pikken. Een klaslokaal is leeggemaakt zodat wij daar vaccinaties kunnen uitdelen aan alle gezonde kinderen. Het zijn er zo veel; blakend van gezondheid, lachende kleuters, baby’s met een goede laag vet en ik ben onder de indruk van de hoeveelheid vaccinaties die beschikbaar zijn. Voor kinderen en hun moeders. En de prikpil voor moeder die dat willen, zo hebben vrouwen zelf in de hand hoe groot hun familie wordt, hoeveel monden ze kunnen voeden en dat is de beste manier van preventie en het wankele voedselsysteem ontlasten.

Terug in het ziekenhuis ben ik blij dat dit uitzonderingen zijn, dat geeft moed om voor die paar ondervoede kinderen te zorgen. Voor het kleintje uit Mozambique kwam het te laat maar de andere drie gaan na een week weer naar huis met een tas vol extra voeding en worden poliklinisch vervolgd.