Thee leuten, geitjes kijken en mijmeren…

Het is vijf uur ’s avonds en de zon zakt langzaam achter de bomen. De eerste 48 uur van de quarantaine zit er op en ik heb me weer een dag vermaakt met een boek lezen, tijdschriften doorbladeren, koken, thee leuten met mijn collega Sandra en haar partner Rodel en loeren naar spelende kinderen en ronddwalende geitjes. De komen 12 dagen zullen er ongeveer ook zo uitzien. Totaal 14 dagen in quarantaine om uit te sluiten dat wij corona verder verspreiden in Malawi en dat is misschien wel niet geheel onterecht; de vlucht naar Lilongwe was vol, in de bus naar de aankomsthal voelde ik me een sardientje en tijdens het immigratieproces op het vliegveld was het duwen en trekken om zo snel mogelijk door de temperatuur en COVID-check heen te gaan en een stempel te bemachtigen. Anderhalve meter was gedurende die uren een illusie en de plakkende lichamen tegen mijne was wel weer even wennen.

De afgelopen maanden in Nederland ben ik gewend geraakt aan lichamelijke afstand. Ik was vaak strenger dan vrienden, knuffelden tot ergernis van mijn ouders hun niet meer en raakte zo min mogelijk mensen aan. Ik werd wat losser gedurende de COVID-rustige zomermaanden in Nederland maar bleef me bewust van het virus. Ik heb me vaak afgevraagd waarom; omdat het een kleine moeite is voor mij of omdat ik de gevolgen van een besmetting beter ken? Omdat ik het met mijn eigen ogen heb gezien wat COVID doet of omdat ik opgeleid ben de consequenties snel te zien? Nog voor het eerste nieuwsbericht over mondkapjesschaarste Nederland bereikte, zei ik al tegen Robin dat ik niet bang was voor het virus zelf maar voor de gevolgen voor andere zorg. Ik was niet bang zelf ziek te worden door Corona, maar bang dat hij of ik voor iets anders het ziekenhuis nodig zou hebben maar daar niet geholpen zou kunnen worden door gebrek aan IC bedden of dat we niet geopereerd kon worden door mondkapjesschaarste. Ik hoorde verhalen van artsen in Afrika die keizersnedes deden in regenjassen en sjaals voor de mond bij gebrek aan beschermingsmiddelen omdat Nederland die allemaal opkocht. Ik kende de verhalen uit Sierra Leone van stervende vrouwen tijdens een bevalling omdat ze te bang waren door Ebola om naar het ziekenhuis te gaan en ik heb het zelf meegemaakt in Malawi 5 jaar geleden toen cholera uitbrak. Mensen kwamen niet meer naar het ziekenhuis met buikklachten, bang opgenomen te worden in de choleratent en die tent nooit meer levend te verlaten. Ik ken de gevolgen van angst voor een dodelijke of onbekende ziekte. Zo ver kwam het in Nederland gelukkig nooit. Mensen meden het ziekenhuis wel, maar iedereen die naar het ziekenhuis kwam, die werd geholpen. 

Dat het gros van de overleden COVID patiënten het ziekenhuis niet bereikten heb ik aan de lijven ondervonden. Toen de oproep om hulp van tropenartsen kwam besloot ons opleider ons opleiding tijdelijk te staken en ging ik helpen bij een uitbraak in een verzorgingshuis. Ik hielp met het opzetten van twee afdelingen; een COVID verdachte afdeling in het restaurant van het verzorgingshuis en toen bleek dat 80% van deze mensen besmet was zetten we binnen no time een afdeling op in een kerk náást het verzorgingshuis. Het was een chaotische tijd, er kwamen hele zieke ouderen binnen, maar ook mensen met alleen een hoestje of een snotneus. Ik leerde dat je COVID niet kon herkennen, het is een ziekte met vele gezichten en ik kon niet voorspellen wie zou overleven en wie niet. Het enige dat ik wist was dat deze mensen niet geholpen konden worden in het ziekenhuis en dat het mijn taak was ze zo goed mogelijk te begeleiden naar herstel of naar een waardig overlijden. 50% overleefden en dus 50% niet… Ik kwam ’s ochtends op werk en moest drie mensen schouwen die in de vroege ochtend waren overleden. De lijkwagens stonden naast de ambulances voor de deur; de een eruit, de ander erin. Het was een hectische tijd maar in een korte periode hadden we een goed functionerend team opgezet met managers, verzorgenden, verpleegkundigen, specialisten ouderengeneeskunde en tropenartsen. We werden overvallen door de grilligheid en onvoorspelbaarheid van de ziekte, ik zag wat het met mijn collega’s die al jaren in dat verzorgingshuis werkten deed. Liefdevol hebben ze deze veelal dementerende ouderen jarenlang verzorgd, familiegesprekken gehad en opeens stierf de halve afdeling, hadden ze geen tijd en niet de middelen om de zorg te bieden zoals ze dat gewend waren. De tranen vloeiden rijkelijk. Het was een uitdaging de motivatie bij mijn collega’s en uiteindelijk ook bij mezelf te houden, maar hier ben ik voor opgeleid en ik weet dat je niet iedereen kan en hoeft te redden. Het waren Afrikaanse taferelen in Nederland. Schaarste aan beschermingsmiddelen maar ook aan morfine en testcapaciteit. Ik moest werken met minimale middelen, kon alleen ondersteunen met zuurstof, antibiotica en paracetamol. Ik paste palliatieve sedatie toe en had af en toe ook de tijd een hand vast te houden om iemand gerust te stellen. Het was druk en we hadden plekken te kort, maar zo snel als Corona was gekomen was het ook weer weg. De laatste week nam ik zieke mensen op maar niemand testten meer positief en de overleving op mijn afdelingen steeg naar 90%. De laatste dag trok in mijn plastic schort uit en slaakte een diepe zucht; mijn studie ging weer beginnen en ik was maar wat blij dat ik de afdeling op deze manier kon verlaten. Ik kroop weer achter mijn laptop, volgde 6 uur per dag online lessen en langzaam aan verliet ik huis weer wat meer en verdween COVID naar de achtergrond…

Zo ook in Malawi. Het duurde even voordat Corona überhaupt het land bereikte. Begin april werd de eerste COVID patient bewezen en midden augustus volgde de piek met dagelijks ongeveer 200 nieuwe gevallen. Totaal zijn 179 mensen bezweken aan het virus en met momenteel gemiddeld 3 nieuwe patiënten is COVID niet zo’n groot issue in Malawi. Mensen staan dicht op elkaar, ik zie sporadisch een mondkapje in het straatbeeld en vanuit het ziekenhuis horen we dat daar in totaal slechts 10 COVID patenten zijn gezien en het allemaal overleefd hebben. Hoe dat komt is voor iedereen nog een raadsel, maar testschaarste zal een onderdeel zijn; de afgelopen maanden zijn er nog geen 60.000 tests uitgevoerd op een bevolking van 18 miljoen. 10% test positief, 3% daarvan overlijdt. Misschien overlijden er mensen zonder het ziekenhuis bereikt te hebben of getest te zijn maar meer dingen kunnen een rol spelen in de relatief lage cijfers. De gemiddelde leeftijd is hier slechts 16 jaar en met 60 jaar heb je hier al een respectabele leeftijd bereikt die niet voor veel mensen is weggelegd. Grote voetbal stadions met spreekkoren heb je hier niet en veel reisbewegingen al helemaal niet. Kerken heb je hier wel, maar met een gemiddelde temperatuur van 30 graden en een felle zon zit het her met de ventilatie wel goed. COVID zal ons de komende 12 dagen nog mijn dagelijks leven beïnvloeden door de quarantaine maar daarna zal ik me gaan bezighouden met de dagelijkse gezondheidszorg in een Malawiaans ziekenhuis waar malaria en tuberculose de boventoon zullen voeren. Tot die tijd vermaak ik me met thee leuten, geitjes kijken en mijmeren over de afgelopen maanden in Nederland… 

Liefs,

Nicole